Δημοσιονομική Ανάλυση του Προγράμματος "ΚΟΣΜΟΣ 2030"

Από την Αρχιτεκτονική του Οράματος στην Οικονομική Βιωσιμότητα

1. Συνοπτική Αξιολόγηση

Το πρόγραμμα "ΚΟΣΜΟΣ 2030" παρουσιάζει μια φιλόδοξη και στρατηγικά ορθή προσπάθεια για τον μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας, ευθυγραμμίζοντας τις δημόσιες επενδύσεις με τους παγκοσμίως αναγνωρισμένους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης. Η προτεινόμενη πρόσθετη ετήσια επένδυση ύψους ~€7,5 δισ. (περίπου 3,1% του προβλεπόμενου ΑΕΠ) είναι σημαντική σε μέγεθος και ικανή, θεωρητικά, να αυξήσει τον δυνητικό ρυθμό ανάπτυξης της χώρας.

Η χρηματοδοτική αρχιτεκτονική, βασισμένη σε τέσσερις πυλώνες, είναι ορθά δομημένη και εσωτερικά συνεπής, καθώς επιδιώκει να χρηματοδοτήσει τις νέες δαπάνες μέσω ενός συνδυασμού ευρωπαϊκών πόρων, φορολογικής μεταρρύθμισης και ανακατανομής υφιστάμενων δαπανών, καθιστώντας το σχέδιο κατ' αρχήν δημοσιονομικά ουδέτερο.

Ωστόσο, η επιτυχής υλοποίηση του προγράμματος εξαρτάται απόλυτα από την ικανότητα της δημόσιας διοίκησης να ξεπεράσει χρόνιες παθογένειες. Ο κίνδυνος υλοποίησης (implementation risk) αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση, ενώ η πολιτική βούληση για την εφαρμογή των πιο τολμηρών μεταρρυθμίσεων (φορολογία, επιδοτήσεις) θα δοκιμαστεί από ισχυρές κατεστημένες αντιστάσεις.

2. Ανάλυση των Πηγών Χρηματοδότησης

Η βιωσιμότητα του σχεδίου στηρίζεται στην ταυτόχρονη απόδοση και των τεσσάρων πυλώνων.

Πυλώνας 1: Ευρωπαϊκοί Πόροι (~€4,9 δισ. ετησίως)

Αυτός είναι, εκ πρώτης όψεως, ο πιο ασφαλής και άμεσα διαθέσιμος πυλώνας. Η Ελλάδα είναι καθαρός αποδέκτης ευρωπαϊκών κονδυλίων. Η πρόκληση εδώ δεν είναι η ύπαρξη των πόρων, αλλά η απορροφητική ικανότητα και η στρατηγική στόχευση. Ιστορικά, η χώρα μαστίζεται από χαμηλούς ρυθμούς απορρόφησης και αποσπασματική αξιοποίηση.

• Ρίσκο: Διοικητικές καθυστερήσεις, γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και έλλειψη τεχνικής ωριμότητας των έργων σε τοπικό επίπεδο μπορεί να υπονομεύσουν την ταχεία εκταμίευση.

  
  

• Παράγοντας Επιτυχίας: Η αποτελεσματική λειτουργία της προτεινόμενης "Μονάδας Υλοποίησης ΣΒΑ" είναι κρίσιμη. Εάν λειτουργήσει ως πραγματικός επιταχυντής, ο στόχος είναι εφικτός.

  
  

Πυλώνας 2: Αναμόρφωση Εθνικής Φορολογίας (~€4,0 δισ. ετησίως)

Αυτός ο πυλώνας έχει το μεγαλύτερο δημοσιονομικό όφελος, αλλά και το υψηλότερο ρίσκο υλοποίησης.

• Καταπολέμηση Φοροδιαφυγής (~€2,5 δισ.): Ο στόχος αυτός, αν και επιθυμητός, είναι εξαιρετικά φιλόδοξος. Η αύξηση των εσόδων κατά ~1% του ΑΕΠ από τη βελτίωση της φορολογικής συμμόρφωσης απαιτεί μια πρωτοφανή επανάσταση στην ψηφιοποίηση και τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων της ΑΑΔΕ, καθώς και την πολιτική τόλμη για την επιβολή καθολικών ηλεκτρονικών συναλλαγών.

  
  

• Περιβαλλοντικά Τέλη (~€1,5 δισ.): Η εισαγωγή "πράσινων" φόρων είναι σύμφωνη με την ευρωπαϊκή τάση. Ωστόσο, ο σχεδιασμός τους απαιτεί τεράστια προσοχή για να αποφευχθούν οι αντιστρόφως αναδιανεμητικές επιπτώσεις (να επιβαρυνθούν δηλαδή περισσότερο τα χαμηλότερα εισοδήματα). Η επιτυχία εξαρτάται από την ταυτόχρονη δημιουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού επιστροφής των εσόδων στα ευάλωτα νοικοκυριά.

3. Ανάλυση του Επενδυτικού Σχεδίου (Investment Impact Analysis)

Οι προτεινόμενες επενδύσεις των €7,5 δισ. είναι σωστά κατανεμημένες σε τομείς που αποδεδειγμένα ενισχύουν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη.

• Αναπτυξιακός Αντίκτυπος: Οι επενδύσεις στην πράσινη μετάβαση (~€3,5 δισ.) και στο ανθρώπινο κεφάλαιο (Υγεία & Παιδεία, ~€2,5 δισ.) έχουν τον υψηλότερο οικονομικό πολλαπλασιαστή. Δημιουργούν εγχώρια προστιθέμενη αξία, ενισχύουν την παραγωγικότητα και μειώνουν τις μελλοντικές δημόσιες δαπάνες (π.χ. χαμηλότερο κόστος υγείας, μικρότερες αποζημιώσεις από κλιματικές καταστροφές). Η εκτιμώμενη αύξηση του δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης κατά 1-1,5 ποσοστιαίες μονάδες είναι ένα φιλόδοξο αλλά όχι μη ρεαλιστικό σενάριο, εφόσον το σχέδιο εφαρμοστεί πλήρως και αποτελεσματικά.

• Πληθωριστικές Πιέσεις: Μια ετήσια ένεση ρευστότητας της τάξης του 3% του ΑΕΠ ενέχει τον κίνδυνο δημιουργίας βραχυπρόθεσμων πληθωριστικών πιέσεων, ειδικά σε τομείς με περιορισμένη προσφορά, όπως ο κατασκευαστικός κλάδος (λόγω έλλειψης εξειδικευμένου προσωπικού και υλικών). Αυτό το ρίσκο απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό, σταδιακή εφαρμογή των έργων και παράλληλες πολιτικές για την ενίσχυση της προσφοράς (π.χ. ταχεία κατάρτιση τεχνικού προσωπικού).

• Δημοσιονομική Βιωσιμότητα: Εφόσον οι πυλώνες χρηματοδότησης αποδώσουν τα αναμενόμενα, το πρόγραμμα είναι βιώσιμο και δεν επιβαρύνει το δημόσιο χρέος. Αντιθέτως, η επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης θα βελτιώσει τον λόγο Χρέος/ΑΕΠ μακροπρόθεσμα. Ο κίνδυνος έγκειται σε μια πιθανή υστέρηση των εσόδων από τη φοροδιαφυγή ή στην πολιτική αδυναμία κατάργησης των επιβλαβών επιδοτήσεων. Σε ένα τέτοιο σενάριο, η κυβέρνηση θα βρεθεί αντιμέτωπη με το δίλημμα είτε της περικοπής των επενδύσεων είτε της αύξησης του ελλείμματος.

4. Κίνδυνοι, Προκλήσεις και Συμπεράσματα

Κύριοι Κίνδυνοι:

1. Κίνδυνος Υλοποίησης (Implementation Risk): Αυτή είναι η "αχίλλειος πτέρνα" του σχεδίου. Η ικανότητα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, ακόμη και μεταρρυθμισμένης, να συντονίσει και να υλοποιήσει ένα τόσο πολύπλοκο και διατομεακό πρόγραμμα είναι το μεγαλύτερο ερώτημα.

2. Κίνδυνος Πολιτικής Οικονομίας (Political Economy Risk): Η κατάργηση των επιβλαβών επιδοτήσεων και η μάχη κατά της φοροδιαφυγής θα συναντήσουν σφοδρή αντίσταση από ισχυρά, κατεστημένα συμφέροντα. Η επιτυχία απαιτεί τεράστια πολιτική αντοχή και ευρεία κοινωνική συμμαχία.

3. Κίνδυνος Αγοράς (Market Risk): Η επιτυχία της κινητοποίησης ιδιωτικών κεφαλαίων εξαρτάται από την εμπιστοσύνη της αγοράς και την ελκυστικότητα των νέων επενδυτικών εργαλείων (π.χ. ομόλογα).

   
   

Συμπεράσματα & Συστάσεις:

• Η άμεση και επιτυχής σύσταση της "Μονάδας Υλοποίησης ΣΒΑ" είναι η απόλυτη, υπ' αριθμόν ένα προϋπόθεση για την επιτυχία του προγράμματος. Χωρίς έναν ισχυρό, κεντρικό συντονιστικό μηχανισμό, το σχέδιο κινδυνεύει να παραμείνει στα χαρτιά.

  
  

• Η σταδιακή, διαφανής και κοινωνικά δίκαιη εφαρμογή των φορολογικών μεταρρυθμίσεων και της κατάργησης των επιδοτήσεων είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της κοινωνικής στήριξης.

  
  

• Απαιτείται συνεχής παρακολούθηση των μακροοικονομικών δεικτών, ειδικά του πληθωρισμού, και ετοιμότητα για την προσαρμογή του ρυθμού των επενδύσεων εάν χρειαστεί.

  
  

Συνολικά, το πρόγραμμα "ΚΟΣΜΟΣ 2030" αποτελεί μια σοβαρή, τεκμηριωμένη και ελπιδοφόρα πρόταση για την αντιμετώπιση των διαρθρωτικών αδυναμιών της Ελλάδας. Η οικονομική του αρχιτεκτονική είναι λογική και βιώσιμη υπό την προϋπόθεση της άψογης εκτέλεσης. Η πρόκληση για την επόμενη κυβέρνηση δεν θα είναι ο σχεδιασμός, αλλά η αποτελεσματική υλοποίηση.