Διακυβέρνηση για τον 21ο Αιώνα

Μέρος Α: Η Διοικητική Φιλοσοφία - "Διακυβέρνηση για τον 21ο Αιώνα: Από τη Διοίκηση στην Αποστολή"

Η βασική φιλοσοφία της κυβέρνησης αυτής εγκαταλείπει τη λογική των στεγανών υπουργείων-φέουδων και υιοθετεί ένα μοντέλο διακυβέρνησης με βάση τις αποστολές (mission-oriented governance). Το σύνολο του κυβερνητικού έργου δεν ορίζεται από τις αρμοδιότητες, αλλά από τους 17 Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης. Αυτοί οι στόχοι αποτελούν τη στρατηγική πυξίδα της χώρας.

Τα τέσσερα θεμελιώδη στοιχεία αυτής της φιλοσοφίας είναι:

1. Οριζόντιος Συντονισμός ως Κανόνας: Ο πιο αδύναμος κρίκος της ελληνικής δημόσιας διοίκησης είναι η έλλειψη συνεργασίας. Στο νέο μοντέλο, ο συντονισμός δεν είναι προαιρετικός- είναι ο κανόνας. Η Μονάδα Υλοποίησης των ΣΒΑ, που υπάγεται απευθείας στον Πρωθυπουργό, αναβαθμίζεται σε έναν πανίσχυρο "Επιτελικό Μηχανισμό Συντονισμού". Λειτουργεί ως το νευρικό σύστημα της κυβέρνησης, διασφαλίζοντας ότι όλα τα υπουργεία εργάζονται συντονισμένα για την επίτευξη των κοινών, μετρήσιμων στόχων.

2. Ριζική Διαφάνεια και Λογοδοσία: Η εμπιστοσύνη χτίζεται με τη διαφάνεια. Ο Ψηφιακός "Πίνακας Ελέγχου SDGs" (17.2) γίνεται το κεντρικό εργαλείο διακυβέρνησης. Όλα τα δεδομένα προόδου είναι δημόσια, σε πραγματικό χρόνο. Κάθε υπουργός, κάθε περιφερειάρχης και κάθε δήμαρχος παρουσιάζει υποχρεωτικά και δημόσια, σε ετήσια βάση, την πρόοδό του πάνω στους συγκεκριμένους δείκτες που του αναλογούν, με την εποπτεία του Κοινοβουλίου (17.4).

3. Τεκμηριωμένη Χάραξη Πολιτικής (Evidence-Based Policy): Οι αποφάσεις παύουν να λαμβάνονται με βάση το πολιτικό ένστικτο ή τις πιέσεις ομάδων συμφερόντων. Κάθε νέα νομοθετική πρωτοβουλία πρέπει υποχρεωτικά να συνοδεύεται από μια "αξιολόγηση αντικτύπου βιωσιμότητας" (Sustainability Impact Assessment), η οποία τεκμηριώνει, με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα, πώς η προτεινόμενη πολιτική συμβάλλει (ή δεν υπονομεύει) στην επίτευξη των 17 Στόχων.

4. Συμμετοχικός Σχεδιασμός: Οι λύσεις δεν σχεδιάζονται σε κλειστά γραφεία. Η κυβέρνηση λειτουργεί ως μια πλατφόρμα που ενεργοποιεί τη συλλογική ευφυΐα της κοινωνίας, θεσμοθετώντας τη συνεργασία με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, τα Πανεπιστήμια, τις επιχειρήσεις και την Κοινωνία των Πολιτών, όπως περιγράφεται στο Εθνικό Ταμείο για Συμπράξεις (17.3).

Μέρος Β: Το Κυβερνητικό Σχήμα - Ένα Ευέλικτο και Αποτελεσματικό Μοντέλο 10 Υπουργείων

Για την υλοποίηση αυτής της φιλοσοφίας, απαιτείται ένα ριζικά διαφορετικό, πιο συμπαγές και ευέλικτο κυβερνητικό σχήμα. Αντί για τα 20+ υπουργεία που συχνά έχει η Ελλάδα, προτείνεται ένα μοντέλο 10 "υπερ-υπουργείων", οργανωμένων γύρω από μεγάλους στρατηγικούς πυλώνες, και ενός ισχυρού κέντρου διακυβέρνησης.

Το Κέντρο της Κυβέρνησης

• Πρωθυπουργός

• Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη & τον Συντονισμό του Κυβερνητικού Έργου: Είναι ο πολιτικός προϊστάμενος του Επιτελικού Μηχανισμού Συντονισμού (Μονάδα Υλοποίησης ΣΒΑ) και έχει την οριζόντια ευθύνη για τη συνοχή των πολιτικών.

Τα 10 Υπουργεία

1. Υπουργείο Οικονομικών & Βιώσιμης Ανάπτυξης:

   • Συγχωνεύει τις αρμοδιότητες του Υπουργείου Οικονομικών και του Υπουργείου Ανάπτυξης. Είναι υπεύθυνο για τον εθνικό προϋπολογισμό, τη φορολογική πολιτική, το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, και την οικονομική στρατηγική. Ο κεντρικός του ρόλος είναι να διασφαλίσει τη μακροοικονομική σταθερότητα και να κατευθύνει τις επενδύσεις προς το νέο, βιώσιμο παραγωγικό μοντέλο.

   • Κύριοι ΣΒΑ: 8, 9, 12

2. Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Ανθεκτικότητας:

   • Το μεγάλο, "πράσινο" υπερ-υπουργείο. Συγχωνεύει τα υπουργεία Περιβάλλοντος & Ενέργειας και Κλιματικής Κρίσης & Πολιτικής Προστασίας. Είναι υπεύθυνο για την εθνική στρατηγική για το κλίμα (μετριασμός και προσαρμογή), την ενεργειακή μετάβαση, τη διαχείριση των φυσικών πόρων (νερό, δάση, βιοποικιλότητα) και την πολιτική προστασία.

   • Κύριοι ΣΒΑ: 6, 7, 11, 13, 14, 15

3. Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής, Εργασίας & Δικαιωμάτων:

   • Ο πυλώνας του κοινωνικού κράτους. Συγχωνεύει τα υπουργεία Εργασίας, Κοινωνικής Συνοχής, και τις πολιτικές για την ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι υπεύθυνο για την καταπολέμηση της φτώχειας, την απασχόληση, το συνταξιοδοτικό, την ισότητα των φύλων και την προστασία των ευάλωτων ομάδων.

   • Κύριοι ΣΒΑ: 1, 5, 10

4. Υπουργείο Υγείας:

   • Παραμένει αυτόνομο, αναγνωρίζοντας την τεράστια σημασία και πολυπλοκότητά του. Η αποστολή του είναι η αναγέννηση του ΕΣΥ, με έμφαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα, την πρόληψη και την ψυχική υγεία.

   • Κύριος ΣΒΑ: 3

5. Υπουργείο Παιδείας & Πολιτισμού:

   • Συγχωνεύει τα δύο υπουργεία, αναγνωρίζοντας την εκπαίδευση και τον πολιτισμό ως τους δύο πυλώνες του "άυλου κεφαλαίου" της χώρας. Είναι υπεύθυνο για ολόκληρο τον κύκλο της μάθησης, από την προσχολική αγωγή μέχρι τη διά βίου μάθηση, και για την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

   • Κύριος ΣΒΑ: 4

6. Υπουργείο Εσωτερικών & Τοπικής Διακυβέρνησης:

   • Αναβαθμίζεται ο ρόλος του ως το υπουργείο που είναι υπεύθυνο για την ενδυνάμωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Είναι ο κύριος εταίρος των Δήμων και των Περιφερειών και ο φορέας για την υλοποίηση της ριζικής μεταρρύθμισης της αποκεντρωμένης διοίκησης.

7. Υπουργείο Δικαιοσύνης & Θεσμών:

   • Αναλαμβάνει την πλήρη ευθύνη για την υλοποίηση της μεγάλης θεσμικής μεταρρύθμισης του Στόχου 16. Είναι υπεύθυνο για την επιτάχυνση της δικαιοσύνης, την καταπολέμηση της διαφθοράς και την εποπτεία των νέων ανεξάρτητων αρχών.

   • Κύριος ΣΒΑ: 16

8. Υπουργείο Υποδομών & Μεταφορών:

   • Εστιάζει στην υλοποίηση των μεγάλων έργων υποδομής του Στόχου 9, όπως η αναβάθμιση των σιδηροδρόμων, των λιμανιών και των αεροδρομίων, καθώς και στην προώθηση των βιώσιμων αστικών μεταφορών.

9. Υπουργείο Εξωτερικών & Ευρωπαϊκών Υποθέσεων:

   • Ο πυλώνας της εξωτερικής πολιτικής, ο οποίος όμως αναβαθμίζεται με την πλήρη ευθύνη για την υλοποίηση της νέας, φιλόδοξης στρατηγικής Αναπτυξιακής Βοήθειας (ODA), μετατρέποντας την Hellenic Aid σε έναν ισχυρό οργανισμό.

   • Κύριος ΣΒΑ: 17

10. Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης:

    • Ένα οριζόντιο, κρίσιμο υπουργείο, υπεύθυνο για την ψηφιοποίηση του κράτους, την ανάπτυξη των ψηφιακών υποδομών και τη διασφάλιση της κυβερνοασφάλειας.

Μέρος Γ: Πώς Λειτουργεί στην Πράξη - Ένα Παράδειγμα

Ας υποθέσουμε ότι ξεσπά μια μεγάλη δασική πυρκαγιά. Στο παλιό μοντέλο, τα υπουργεία θα λειτουργούσαν ασυντόνιστα. Στο νέο μοντέλο:

• Η Μονάδα Υλοποίησης ΣΒΑ, υπό τον Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης, συγκαλεί αμέσως μια δι-υπουργική ομάδα κρίσης.

• Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Ανθεκτικότητας αναλαμβάνει την επιχείρηση της κατάσβεσης και, αμέσως μετά, ενεργοποιεί το "fast track" πρόγραμμα αποκατάστασης (15.2).

• Το Υπουργείο Υγείας στέλνει κινητές μονάδες (3.4) και ομάδες ψυχολογικής υποστήριξης (3.3) στις πληγείσες περιοχές.

• Το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής ενεργοποιεί το Ταμείο Άμεσης Αποζημίωσης (13.4) και το Ταμείο Κλιματικής Δικαιοσύνης (13.5) για τη στήριξη των ευάλωτων νοικοκυριών.

• Το Υπουργείο Οικονομικών συνεργάζεται με τις ασφαλιστικές εταιρείες για την ταχεία καταγραφή των ζημιών και την εκκίνηση των διαδικασιών αποζημίωσης.

• Όλα τα δεδομένα της καταστροφής και της προόδου της αποκατάστασης είναι άμεσα διαθέσιμα στον δημόσιο Πίνακα Ελέγχου SDGs.

• 
  

Αυτό το μοντέλο μετατρέπει την κυβέρνηση από μια αργή, γραφειοκρατική μηχανή σε έναν ευέλικτο, συντονισμένο και αποτελεσματικό οργανισμό, ικανό να αντιμετωπίσει τις σύνθετες προκλήσεις του 21ου αιώνα.

Ένα κράτος που ανταποκρίνεται στις προσδοκίες: η δέσμευσή μας για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης

Για πολύ καιρό, οι φιλοδοξίες του ελληνικού λαού έχουν περιοριστεί από ένα κράτος που μπορεί να είναι αργό, περίπλοκο και ανθεκτικό στις αλλαγές. Οι πιο οραματικές πολιτικές στον κόσμο είναι άχρηστες αν η δημόσια διοίκηση δεν μπορεί να τις εφαρμόσει αποτελεσματικά, αποδοτικά και δίκαια. Τα βαθιά ριζωμένα προβλήματα της γραφειοκρατίας, του πελατειακού συστήματος και του κατακερματισμού των αρμοδιοτήτων δεν είναι απλώς διοικητικές δυσκολίες, αλλά σοβαρά εμπόδια για την πρόοδο της χώρας μας, που κοστίζουν χρόνο στους πολίτες, χρήματα στις επιχειρήσεις και ανταγωνιστικότητα στη χώρα.

Ο «ΚΟΣΜΟΣ» πιστεύει ότι η μεταρρύθμιση του κράτους είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη όλων των άλλων στόχων του προγράμματος. Δεν θα περιοριστούμε απλώς στην προσθήκη νέων πολιτικών σε ένα δυσλειτουργικό σύστημα. Θα δημιουργήσουμε μια νέα συμφωνία μεταξύ του πολίτη και του κράτους, οικοδομώντας μια δημόσια διοίκηση που θα αποτελεί συνεργάτη στην πρόοδο και όχι εμπόδιο σε αυτήν.

Η μεταρρύθμισή μας βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες που αποσκοπούν στη δημιουργία ενός κράτους που θα είναι διαφανές, αξιοκρατικό, συντονισμένο και απολύτως αποτελεσματικό.

Πυλώνας 1: Το ψηφιακό κράτος – Διαφάνεια και απλότητα ως κανόνας

Θα αξιοποιήσουμε τις προηγούμενες προσπάθειες ψηφιοποίησης και θα τις οδηγήσουμε στο λογικό τους συμπέρασμα: ένα κράτος απλό, προσβάσιμο και πλήρως διαφανές.

• Νομοθεσία «Ψηφιακό από προεπιλογή»: Θα θεσπίσουμε νομοθεσία που θα ορίζει ότι όλες οι νέες υπηρεσίες της κυβέρνησης προς τους πολίτες και τις επιχειρήσεις πρέπει να σχεδιάζονται και να προσφέρονται πρώτα σε ψηφιακή μορφή. Η φυσική παροχή υπηρεσιών (π.χ. σε ένα ΚΕΠ) θα παραμείνει πάντα μια επιλογή, αλλά η ψηφιακή διαδικασία θα είναι το προεπιλεγμένο πρότυπο.

• Ένα ενιαίο παράθυρο: Θα ενσωματώσουμε όλες τις υπόλοιπες κυβερνητικές πύλες σε μια ενιαία πλατφόρμα «gov.gr». Οι πολίτες θα έχουν μία ψηφιακή ταυτότητα, ένα ψηφιακό γραμματοκιβώτιο και έναν πίνακα ελέγχου για όλες τις συναλλαγές τους με το κράτος, από την πληρωμή φόρων έως την απόκτηση αδειών.

• Πίνακες ελέγχου σε πραγματικό χρόνο: Θα δημιουργήσουμε πίνακες ελέγχου σε πραγματικό χρόνο, προσβάσιμους στο κοινό, που θα παρακολουθούν τους βασικούς δείκτες απόδοσης (KPI) για κάθε δέσμευση SDG του προγράμματος. Οι πολίτες θα μπορούν να βλέπουν ακριβώς πώς δαπανώνται τα δημόσια χρήματα και ποια πρόοδος έχει επιτευχθεί, ανά υπουργείο.

Πυλώνας 2: Μια πραγματικά αξιοκρατική δημόσια υπηρεσία – Από τον νεποτισμό στην απόδοση

Η ποιότητα του κράτους μας καθορίζεται από την ποιότητα των δημοσίων υπαλλήλων μας. Θα τερματίσουμε την κουλτούρα του πελατειακού συστήματος και θα δημιουργήσουμε ένα πραγματικό σώμα επαγγελματιών, εξειδικευμένων και παρακινημένων δημοσίων υπαλλήλων.

• Ριζική μεταρρύθμιση του ΑΣΕΠ: Θα αναμορφώσουμε την Ανώτατη Συμβουλευτική Επιτροπή για την Επιλογή Προσωπικού (ΑΣΕΠ) ώστε να γίνει ταχύτερη, πιο ευέλικτη και επικεντρωμένη στις σύγχρονες δεξιότητες. Οι γραπτές εξετάσεις θα εκσυγχρονιστούν ώστε να αξιολογούν την κριτική σκέψη και την επίλυση προβλημάτων, και όχι μόνο την απομνημόνευση.

• Αντικειμενική διαχείριση της απόδοσης: Θα εισαγάγουμε ένα διαφανές σύστημα αξιολόγησης της απόδοσης 360 μοιρών για όλους τους διευθυντές του δημόσιου τομέα. Οι προαγωγές, η εξέλιξη των μισθών και τα επιδόματα θα συνδέονται άμεσα με την επίτευξη μετρήσιμων στόχων που θα ευθυγραμμίζονται με τους εθνικούς μας στόχους βιώσιμης ανάπτυξης.

• Αποπολιτικοποίηση της διοίκησης: Θα θεσπίσουμε νομοθεσία για τον αυστηρό περιορισμό του αριθμού των πολιτικών διορισμένων σε υπουργεία. Οι βασικοί διοικητικοί ρόλοι, όπως οι γενικοί γραμματείς, θα καλύπτονται από επαγγελματίες, αμερόληπτους δημόσιους υπαλλήλους που θα επιλέγονται μέσω μιας ανοικτής διαδικασίας βάσει προσόντων, με καθορισμένη θητεία, ώστε να διασφαλίζεται η συνέχεια και η ανεξαρτησία.

Πυλώνας 3: Η Μονάδα Υλοποίησης των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης – Το κεντρικό νευρικό σύστημα της διακυβέρνησης

Οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης είναι διατομεακοί και δεν μπορούν να επιτευχθούν από υπουργεία που λειτουργούν απομονωμένα. Θα δημιουργήσουμε έναν κεντρικό μηχανισμό για την προώθηση της υλοποίησης σε ολόκληρη την κυβέρνηση.

• Ίδρυση: Θα ιδρύσουμε μια ισχυρή και ευέλικτη Μονάδα Υλοποίησης των ΣΒΑ στο πλαίσιο της Προεδρίας της Κυβέρνησης (Γραφείο του Πρωθυπουργού).

• Αποστολή: Η μοναδική αποστολή αυτής της μονάδας θα είναι η παρακολούθηση, ο συντονισμός και η επιτάχυνση της εφαρμογής των πολιτικών που περιγράφονται στο παρόν πρόγραμμα. Θα έχει την εξουσία να συγκαλεί διυπουργικές ομάδες εργασίας, να επιλύει γραφειοκρατικά εμπόδια και να διαθέτει εξειδικευμένη εμπειρογνωμοσύνη όπου χρειάζεται.

• Προσωπικό: Η Μονάδα θα στελεχώνεται από μια μικρή, ελίτ ομάδα διαχειριστών έργων, αναλυτών δεδομένων και εμπειρογνωμόνων πολιτικής που θα προσληφθούν από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα και θα λειτουργεί εκτός των παραδοσιακών ιεραρχικών δομών της δημόσιας διοίκησης. Θα αναφέρεται απευθείας στον Πρωθυπουργό και θα υποβάλλει τριμηνιαία έκθεση προόδου στο Κοινοβούλιο.

• 
  

Πυλώνας 4: Ο πόλεμος κατά της γραφειοκρατίας – Μια εντολή «ένα μέσα, δύο έξω»

Θα κάνουμε την Ελλάδα ένα από τα ευκολότερα μέρη στην Ευρώπη για να ξεκινήσει κανείς μια επιχείρηση, να χτίσει ένα σπίτι ή να συναλλάσσεται με το κράτος.

• Ο κανόνας «Ένα μέσα, δύο έξω»: Θα θεσπίσουμε έναν νομικά δεσμευτικό κανόνα: για κάθε νέο κανονισμό, νόμο ή διοικητική επιβάρυνση που θα θεσπίζεται, θα πρέπει να καταργούνται μόνιμα τουλάχιστον δύο υφιστάμενα με ισοδύναμο οικονομικό κόστος.

• «Ρήτρα λήξης» για τη γραφειοκρατία: Όλες οι υφιστάμενες άδειες, άδειες και διοικητικές διαδικασίες θα έχουν «ρήτρα λήξης» πέντε ετών. Εάν δεν αναθεωρηθούν, απλουστευθούν και εγκριθούν εκ νέου ψηφιακά εντός του εν λόγω χρονικού διαστήματος, θα καταργηθούν αυτόματα. Αυτό επιβάλλει τη συνεχή απλούστευση του συστήματος.

Αυτή είναι η δέσμευσή μας. Δεν υποσχόμαστε απλώς να αλλάξουμε τις πολιτικές, υποσχόμαστε να αλλάξουμε τον ίδιο τον μηχανισμό της κυβέρνησης. Με την οικοδόμηση ενός κράτους ψηφιακού, αξιοκρατικού, συντονισμένου και απλού, θα απελευθερώσουμε το πλήρες δυναμικό της χώρας μας και θα διασφαλίσουμε ότι οι φιλοδοξίες που περιγράφονται σε αυτό το πρόγραμμα θα γίνουν πραγματικότητα σε μια σύγχρονη, ανθεκτική και ευημερούσα Ελλάδα.